Onderweg naar Spanje en Portugal staan wij een nacht op de camperplaats in Gorinchem. Een verrassend mooi en gezellig vestingstadje aan de Merwede en de Linge.
Lees ook mijn verslag Onderweg naar Spanje/Portugal.
Inhoudsopgave
Unesco-werelderfgoed Nederland
Gorinchem heeft eeuwenoude vestingwallen, een pittoreske haven, monumentale panden en gezellige winkelstraatjes. Het stadje is onderdeel van de Hollandse Waterlinie, door Unesco in 2021 uitgeroepen tot Werelderfgoed. Het is de grootste volledig intacte vesting van Nederland.
Op de website Mooi Gorinchem vind je overzichten met alle monumenten van de stad en alle museums van de stad.
Foto-impressie Gorinchem
Wandelen in en rond Gorinchem
Je kunt de stad met allerlei thematische wandelroutes ontdekken. Voor streetart-liefhebbers is de Stegenroute Gorinchem een goede tip. De muurschilderingen in de stegen brengen de verhalen van de stad tot leven. De meeste zijn geschilderd door Jan is de Man. In mijn bericht over het Rietveld Schröderhuis staan meer muurschilderingen van hem (in dat helemaal naar beneden scrollen).
Op reisroutes.be staat ook een stadswandeling door Gorinchem. Deze is onderdeel van een complete rondreis door Zuid-Holland. Loop je liever met een gids? Boek dan een tour met een lokale gids.
Het verhaal van Gorinchem
De stad is waarschijnlijk als nederzetting in de 10e/11e eeuw ontstaan. Op de plek waar de Linge in de Merwede uitmondt. De bevolking bestond uit boeren en vissers. Het oudste geschreven bericht over Gorinchem is uit 1224. Graaf Floris IV van Holland liet daarin de Gorcumers weten dat zij geen tol meer hoefden te betalen in het graafschap Holland.
Versterkingen
De stad werd beschermd door een gracht met aan de binnenkant een wal, versterkt met houten palen. Ook kwamen er stenen poorten. In het midden van de 14de eeuw werden deze wallen nog verbeterd met stenen muren en torens. In 1382 kreeg Gorinchem stadsrechten.
Handel
Gorinchem groeide, en handel en ambacht werden belangrijk. De boeren verkochten hun producten op de Gorcumse markt of ruilden ze voor goederen die de ambachtslieden uit de stad aanboden: aardewerk, kleding, meubelen, bier en nog veel meer. Ook de handel met andere steden werd belangrijk. In de Lingehaven losten en laadden ze schepen; het was daar altijd een drukte van belang.
Grote bloei
Gorinchem was de hoofdstad van het Land van Arkel. Dat lag tussen de veel grotere staten Holland en Gelre. Toen deze landen machtiger werden, wilden zowel Holland als Gelre het Land van Arkel bij hun grondgebied voegen. Na jaren van strijd in de Arkelse Oorlogen (1401-1412) wist graaf Willem VI van Holland Gorinchem in zijn bezit te krijgen. Het Arkelse kasteel werd verwoest. Als blijk van hun macht bouwden de Hollanders een nieuw kasteel aan de Merwede, de latere Blauwe Toren.
Door de aansluiting bij Holland brak voor Gorinchem een periode van grote bloei aan. De tol – de plaats waar ze de belasting inden – werd van Woudrichem overgebracht naar Gorinchem, dat ze de ‘achtste stad van Holland’ noemden. Het had tussen de 4.000 en 6.000 inwoners.
Nieuwe vestingwerken
Tijdens de 80-jarige oorlog bouwden ze in Gorinchem nieuwe vestingwerken om de stad te beschermen tegen de Spaanse troepen. Door de uitvinding van het buskruit en het kanon waren de oude middeleeuwse stadsmuren namelijk erg kwetsbaar geworden. Vóór de oude stadsmuur bouwden ze vijfhoekige uitsteeksels: bastions of bolwerken. In 1642 rondden ze de bouw af. Gorinchem bleef heel lang (tot 1967) een vestingstad als onderdeel van de Hollandse Waterlinie.
Zicht op Gorinchem rond 1580. Bron: Wikimedia
Gouden eeuw
De 17e eeuw was een periode van grote economische bloei voor Nederland. Kunst en wetenschap floreerden. Voor Gorinchem gold dit ook, maar wel wat minder. De handel en de markten bleven belangrijk voor de stad. Nieuw was de opkomst van grotere bedrijven: bierbrouwerijen, pottenbakkerijen en pijpmakerijen. In de Gouden Eeuw besteedden ze ook meer aandacht aan de zorg voor armen en zieken. Ze bouwden o.a. een weeshuis, een armhuis, een dol- en pesthuis en een ziekengasthuis.
Franse overheersing
Na de bloei in de Gouden Eeuw kwam in de 18e eeuw de teruggang. In 1789 brak in Frankrijk de revolutie uit, omdat de mensen meer vrijheid wilden. Napoleon kwam tenslotte als de machtige man naar voren. Hij wist een groot deel van Europa, waaronder Nederland, te veroveren. De Franse tijd zou tot 1814 duren. Het dieptepunt voor Gorinchem werd bereikt aan het einde van de Franse overheersing. De terugtrekkende Franse troepen verschansten zich in de vesting Gorinchem. Na een drie maanden durend beleg, waarbij de stad ten gevolge van beschietingen veel schade opliep, gaven zij zich over.
Industrialisatie
Rond 1850 veranderde er veel in Gorinchem, o.a. door de uitvinding van de stoommachine. Er kwamen fabrieken waar ze tabak, bier en kaarsen produceerden, en scheepswerven voor de bouw van schepen. Stoomschepen onderhielden veerdiensten met Rotterdam en Dordrecht. Er werden ook kanalen gegraven, zoals het Merwedekanaal, dat Gorinchem een aansluiting gaf met Amsterdam. Naast de industrie bleven de markten en de visserij belangrijk.
Sociale misstanden
Het leven in de 19e eeuw was moeilijk voor de inwoners van Gorinchem. Zij waren arm en regelmatig braken besmettelijke ziekten uit. Dat kwam doordat mensen het vuile water uit de grachten dronken. Daarom dempten ze die. Later legden ze riolen aan en kregen de mensen waterleiding.
Maar de armoede bleef. Mannen, vrouwen en kinderen moesten hard en lang werken voor een klein beetje geld. Ze woonden in te kleine huizen, die in smalle straatjes en stegen stonden. In 1900 woonden er zelfs 12.000 mensen in de binnenstad. Er was erg veel verschil tussen de rijken en de armen.
Gorinchem breidt uit
Aan het eind van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw ontstonden grote fabrieken. Het gemeentebestuur liet voor de fabrieken industrieterreinen aanleggen. Ook bouwden ze betere woonwijken buiten de wallen. Opnieuw brak een moeilijke tijd aan, de crisistijd, die in 1929 begon en tot 1938 zou duren. Over de hele wereld werden miljoenen mensen werkloos. Ook in Gorinchem gingen fabrieken dicht en werden veel werknemers ontslagen.
Tweede Wereldoorlog
In 1940 brak de Tweede Wereldoorlog uit. Veel arbeiders uit Gorinchem werden in Duitsland tewerkgesteld. En er werden 140 joodse bewoners opgepakt en getransporteerd naar concentratiekampen. Na de Tweede Wereldoorlog werden in hoog tempo woningen gebouwd. Gorinchem heeft tegenwoordig ongeveer 37.000 inwoners.
Bron: Regionaal Archief Gorinchem
Camperplaats de Punt in Gorinchem
Camperplaats De Punt is een goede uitvalsbasis om de vestingstad te verkennen; je loopt er in 10 minuten naartoe. Om met je camper bij de camperplaats te komen, moet je wel dwars door het oude centrum rijden. Hier en daar is dat best krap, maar wel te doen, ook voor grote campers.
De camperplaats heeft 28 redelijk ruime camperplaatsen in de haven van Watersportvereniging de Merwede. Je hebt er uitzicht op de vluchthaven van Gorinchem. Elke plek heeft een stroomaansluiting (10A) en verlichting. Je kunt op het haventerrein je chemisch toilet en vuilwatertank legen en water innemen. In het Botenhuis kun je wat eten of drinken. Ook zijn daar wc’s en douches.
De camperplaats is het hele jaar open, en je mag er maximaal 3 dagen staan. Als je wilt, kun je online een plek reserveren.
