Als je alle schapen van schapenboer Doug Twigg telt, weet je zeker dat je in slaap valt. Het zijn er namelijk zo’n 5.000! Het scheren duurt zeker een week. Wij waren er een paar dagen bij, omdat Wim een lunch en smoko (uitleg volgt) voor de scheerploeg verzorgde (met een beetje assistentie van mijzelf). Op voorstel van Wims broer; de schapenboer is namelijk zijn schoonvader! Het was geweldig om het scheren mee te maken. Vooral omdat de supervriendelijke Twiggs alles spontaan aan ons uitlegden en er zichtbaar plezier in hadden om al onze vragen te beantwoorden. Ik maakte onderstaande reportage van het schapenscheren:
Inhoudsopgave
Schapenscheren – Van de paddock naar de shed
Met honden en de ute
voor het schapenscheren worden de schapen met honden en de ute (de Australische term voor pickup truck) naar de shearing shed (‘scheerschuur’) gedreven. “Het begeleiden van de honden gaat makkelijker vanaf de motor, dus dat doen we meestal. Maar ja… de auto heeft airco”, legt dochter Emelia mij uit. Zij werkt met haar vader samen op de farm. “Vaak scheren we de schapen al in september, als het nog koel is en dan is het prima te doen op de motor.”
Go with the flow
Van Dougs vrouw Sally heb ik al begrepen dat het steeds moeilijker wordt om shearers (scheerders) te krijgen; daarom worden de schapen deze keer pas in januari geschoren. Hartje Australische zomer dus! Een paar maanden eerder waren er misschien ook al wel scheerders beschikbaar geweest, maar toen was het oogsttijd en hadden de boeren zelf geen tijd voor het scheren. Het is altijd druk op de boerderij en het is een hele puzzel om de verschillende werkzaamheden op elkaar af te stemmen.
Gelukkig hebben ze door hun jarenlange ervaring geleerd dat vooraf plannen niet te doen is in een boerenbedrijf in Australië. Just go with the flow…
Rol van sheep dogs bij het schapenscheren
De honden zijn Australische kelpies, een ras dat gespecialiseerd is in het drijven van schapen. De familie heeft er een heel stel, waarbij er onderscheid is tussen 2 specialismes. Er zijn paddock dogs, voor in het veld en yard dogs voor op het erf. Sommige zijn zo ervaren dat ze nauwelijks commando’s nodig hebben; ze snappen zó wel wat er van hen verwacht wordt. Doug: “Er zijn er die zelfs denken dat ze het beter weten dan de boer en hun eigen gang gaan, tegen de commando’s in.”
Ik zie dat één van de honden tijdens het drijven juist wat onzeker is; hij kijkt regelmatig naar de baas voor bevestiging. Doug legt uit: “Hij is gewend om met een heel ervaren hond samen te werken, en die is er vandaag niet bij.” Leuk om te zien hoe ze allemaal hun eigen karakter hebben en hoe ze het beste luisteren naar hun eigen baas binnen de familie.
Sommige honden krijgen tijdens het drijven een muilkorf om. Niet omdat ze vals zijn, maar ze happen soms ongeduldig in de poten van de schapen als die niet snel genoeg doorlopen naar hun zin en veroorzaken zo soms wonden.
De mob
De schapen staan op paddocks; omheinde stukken land. De kudde die in zo’n paddock staat, noemen ze een mob. De schapen worden per mob naar de shed gedreven voor het schapenscheren. Vaak moet een mob door meerdere paddocks. Als er in een paddock al een andere mob staat, is het een extra uitdaging om ze gescheiden te houden
De schapen moeten soms een flink eind lopen voor het schapenscheren in de shearing shed. Om te zorgen dat ze niet oververhit raken – ze hebben tenslotte hun winterjas nog aan – wordt er op hete dagen ’s avonds of ’s ochtends vroeg gedreven. In een zo rustig mogelijk tempo. En zo nodig wordt er haltgehouden bij een drinkput. Ook de honden kunnen dan drinken… of er even helemaal in plonsen om af te koelen.
[Lees verder onder de foto’s]
Lees ook mijn blogpost 7 simpele tips om je foto’s te verbeteren
Schapenscheren – bij de shed
In de mob is een aantal schapen al geschoren. Doug sluist daarom voor het schapenscheren de geschoren en de niet-geschoren schapen elk naar een eigen omheining. Dat gaat via een ingenieus systeem, de sheep draft. Met één beweging sluit je met een hekje de ene doorgang af en open je de andere.
[Lees verder onder de foto’s.]
Zoon en buurman van Doug en Sally, Adam legt mij uit dat de schapen een tijdje voor het scheren naar de shed gedreven worden. Zo kunnen ze tot rust komen voordat ze geschoren worden. Ze krijgen dan geen voer, zodat ze niet hun behoefte doen tijdens het scheren.
Druk in twee bedrijven
Adam heeft zijn eigen schapenfarm, maar werkt tijdens het scheren van zijn vaders schapen keihard mee. Zijn schapen zijn al geschoren, maar hij heeft nog genoeg andere klussen te doen op zijn eigen bedrijf, dus hij wisselt de verschillende werkzaamheden af.
[Lees verder onder de foto’s.]
In de shed
Schapenscheren – de inrichting van de shed
In de shed zijn verschillende vakken die met valhekken van elkaar gescheiden kunnen worden. De laatste drie vakken zijn naast elkaar; vandaaruit pakken de shearers telkens een schaap om te scheren. De ruimte waar de shearers staan – of eigenlijk hangen – is heel smal, zodat ze snel kunnen werken en niet onnodig hoeven te bewegen. Er is net genoeg ruimte om langs te lopen. In een breder deel van de ruimte staan de grote woltafel en de wolpers, en daarachter de koelkasten en de balen ingepakte wol.
Het schapenscheren
De shearers hangen in beugels aan veren om hun rug enigszins te sparen. Op een teller houden ze de aantallen bij; ze worden betaald per schaap dat ze scheren. Ze mikken de geschoren schapen via een glijbaantje de shed uit. Het uit het hok slepen, scheren en naar buiten mikken gaat niet zachtzinnig, maar de schapen kunnen wel wat hebben. Ze staan buiten eerst even wat verdwaasd te kijken, maar huppelen en springen al snel enthousiast naar de volgende omheining. Daar behandelen Doug en Adam ze met antiluizenmiddel. Ik heb er geen foto van, maar geloof me: het ziet er niet uit, die kale schapen met felblauwe strepen en vlekken over hun lijf.
Rouseabouts
Naast de shearers werken er rouseabouts in de shed. Dat zijn medewerkers die allerlei taken rondom het schapenscheren uitvoeren. De Twiggs hebben drie shearers en één rouseabout ingehuurd. De ingehuurde rouseabout krijgt per uur betaald. Verschillende familieleden werken ook mee als rouseabout.
Skirting, classing en sorting
De rouseabouts pakken de schapenvachten (fleeces) van de vloer en spreiden ze in één geoefende zwaai over de tafel, met de schone kant naar beneden. Dan lopen ze om de tafel heen en skirten de vacht: ze trekken de losse rand los en verwijderen eventuele ongerechtigheden. Alle wol wordt verkocht; gesorteerd op kwaliteit. Dus ook de losse plukken wol van het skirten en de losse plukken wol die bij de shearers en door de tafel heen op de grond vallen. Die worden door de rouseabouts telkens bij elkaar geveegd. De rouseabouts werken op een organische manier samen. Overleg is niet nodig; ze zien allemaal wat er op welk moment moet gebeuren en pakken het op.
De kwaliteit van de vacht beoordelen heet classing. Doug laat me zien hoe hij dat doet. Hij trekt een plukje wol uit elkaar. Als het breekt, is dat een teken dat de vacht van mindere kwaliteit is. Bijvoorbeeld omdat het schaap ziek is geweest, of omdat het – zoals nu – erg laat geschoren is.
De vachten worden in de hydraulische pers in zakken geperst. Adam die na een intensieve studie gecertificeerd qualifier is, is eindverantwoordelijk voor het bepalen van de kwaliteit. Met een stift zet hij de informatie over de eigenaar, de soort wol en de kwaliteit ervan op de balen. Voor de kwaliteitscodes gebruikt hij sjablonen. In een schrift houden Adam en Doug alles nauwkeurig bij.
[Lees verder onder de foto’s.]
Merinowol
De schapen die in Australië gehouden worden, zijn merinoschapen. Het merinoschaap staat bekend om de hoge kwaliteit van de wol. Het ras komt oorspronkelijk uit Noord-Afrika en is met de Moren naar Spanje gekomen. Daar is het met andere rassen gekruist. In 1797 werden de eerste merinoschapen vanuit Spanje naar Australië geïmporteerd. Daar werden ze ook weer met andere rassen gekruist om een nog betere wolkwaliteit te krijgen. Het ras gedijt goed op het Australische schrale grasland. De eerste schapenvacht uit Australië werd in 1807 in Engeland verkocht en tegen het einde van de 19e eeuw was wol het belangrijkste exportproduct van Australië. Vandaag de dag produceert Australië de helft van de merinowol ter wereld. Ik vond deze informatie op Wikipedia.
Lunch en smoko
De shearing crew werkt 4 blokken – of runs – van 2 uur. Als het erg heet is, werken ze korter of slaan ze een dag over. (Ook al iets waardoor de Twiggs werkzaamheden niet of nauwelijks kunnen plannen.) Halverwege de ochtend en halverwege de middag houden ze tijdens het schapenscheren een smoko van een half uur en tussen de middag een lunchbreak van een uur.
De Australische term smoko komt oorspronkelijk van rookpauze, maar staat tegenwoordig voor de pauze waarin ze koffie of thee drinken, en een lichte maaltijd eten (meestal sandwiches). De lunch is een iets uitgebreidere maaltijd. Na de lunch gaan de shearers op hun rug op de houten vloer liggen om uit te rusten. Normaal verzorgt Sally de maaltijden, maar omdat zij een dag weg moet, springen wij in en krijgen zo de kans om even deel uit te maken van de hustle and bustle van het sheep shearing!
Lees ook mijn artikel 6 x typisch Australisch
Leuk verhaal, Feikje! Mooi om zo een inkijkje te krijgen over het werk van een schapenfarm.
Dank je! Het was heel leuk om mee te maken, vooral omdat de familie zoveel passie heeft en het zichtbaar leuk vindt om ons daar deelgenoot van te maken. Een paar weken zijn we ook al mee geweest met het oogsten en we hebben afgesproken dat we regelmatig terugkomen (het is maar 1,5 uur rijden) om ook andere werkzaamheden mee te maken. Maar het schapenscheren is natuurlijk wel het bijzonderst.
Interessant om te lezen over deze farm in Australië, het lijkt me fantastisch om hier eens heen te gaan. Ik heb zelf ook een schapenvacht uit Australië en ben er enorm blij mee. Het zit heerlijk en is lekker warm in je winter.